BazEkon - The Main Library of the Cracow University of Economics

BazEkon home page

Main menu

Author
Kapusta Franciszek (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu)
Title
Przemysł spożywczy w Polsce i jego baza surowcowa
Food Industry in Poland as a Raw Material Base
Source
Ekonomia XXI Wieku, 2015, nr 2 (6), s. 9-27, tab., bibliogr. 26 poz.
Economics of the 21st Century
Keyword
Przemysł spożywczy, Produkcja, Współpraca, Przetwórstwo rolno-spożywcze
Food industry, Production, Cooperation, Agricultural and food processing
Note
streszcz., summ.
Abstract
Celem opracowania było: scharakteryzowanie zmian w sposobach pozyskiwania żywności przez człowieka, ukazanie rozwoju przemysłu spożywczego i specyfiki jego działania, zdefiniowanie bazy surowców odnawialnych, scharakteryzowanie rozmiarów produkcji i skupu podstawowych produktów rolnych w latach 1990, 2000 i 2010, ukazanie zmian w rozmiarach koncentracji produkcji podstawowych produktów rolniczych w latach 2002 i 2010 oraz scharakteryzowanie zmian form zaopatrzenia przemysłu spożywczego w surowce rolnicze. Opracowanie powstało na podstawie literatury przedmiotu badań zwartej i ciągłej oraz informacji statystycznych. Zaspokajanie potrzeb człowieka przeszło długą ewolucję, a wśród tych potrzeb na pierwszym miejscu jest żywność. Wypracowanie metod utrwalania produktów żywnościowych stworzyło podstawy do rozwoju przemysłu spożywczego. Przemysł spożywczy jest rodzajem działalności gospodarczej polegającej na przetwarzaniu produktów rolnych na gotowe produkty żywnościowe lub półfabrykaty spożywcze i paszowe przy zastosowaniu przemysłowych metod produkcji. Według Europejskiej Klasyfikacji Działalności stanowi dział 15 "Produkcja artykułów spożywczych i napojów", w skład którego wchodzi dziewięć grup (branż) działalności. Początki jego rozwoju na ziemiach polskich sięgają przełomu XVIII i XIX wieku. Wcześniej przetwórstwem surowców rolnych zajmowali się rolnicy i rzemieślnicy. Współcześnie przemysł spożywczy wytwarza ok. 20% sprzedanej produkcji przemysłu, zatrudnia ok. 14% pracowników i partycypuje w ok. 10% nakładów inwestycyjnych. Podlega przeobrażeniom, w ramach których zmniejsza się liczba podmiotów: mikro, małych i średnich, natomiast wzrasta liczba podmiotów dużych; podobnie przebiegają zmiany liczby zatrudnionych pracowników, wzrasta wartość produkcji sprzedanej ogółem i z podmiotów: małych, średnich i dużych, natomiast maleje z podmiotów mikro. Rolnictwo jest źródłem surowców odnawialnych wykorzystywanych dla różnych celów, przy czym na pierwszy plan wysuwa się wykorzystywanie ich przez przemysł spożywczy do wytwarzania żywności. Względnie stabilnemu zapotrzebowaniu na produkty żywnościowe towarzyszy zmienna podaż surowców. Na dodatek surowce te charakteryzują się zróżnicowaną trwałością. Zachodzi więc potrzeba rozwijania różnorodnych form współpracy między producentami surowców a przetwórcami w celu zapewnienia ich rytmicznej dostawy, bo taka gwarantuje efektywne ich przetwarzanie. Poszczególne branże przemysłu przetwórczego rozwijają różnorodne formy współpracy z producentami surowców. Między zakładami przetwórczymi a producentami surowców wytwarzają się więzi natury: przestrzennej, organizacyjnej, technologicznej i ekonomicznej. Produkcja surowców podlega wahaniom i koncentracji; zmniejsza się liczba wytwórców poszczególnych produktów i wzrasta skala produkcji. Wszystko to ma służyć pozyskiwaniu większej ilości surowców, lepszej jakości i bardziej dostępnych dla przetwórców. W zakresie zaopatrzenia zakładów przetwórczych w surowce w zasadzie funkcjonują trzy formy: skup wolnorynkowy, skup od stałych dostawców (często umowny) oraz organizowanie przez zakłady własnej produkcji.

The aim of the study was to characterize the changes in the way of obtaining food by man, showing the development of food industry and the specific nature of its actions, to define renewable raw materials base, to characterize the volume of production and purchasing basic agricultural products in 1990, 2000 and 2010, to show the changes in the sizes of concentration the production of basic agricultural products in 2002 and 2010 and to characterize changes in the forms of food industry supply of agricultural raw materials. The paper is based on the literature compact and continuous research and statistical information. The satisfaction of human needs has a long history, and food is among these needs in the first place. The invention of methods of food preservation formed the basis for the development of food industry. The food industry is an economic activity involving the processing of agricultural products into finished or semi-finished food products and fodder using industrial production methods. According to the European Classification of Activities it is Chapter 15, "Manufacture of food products and beverages" which includes nine groups (industries) of activities. The beginnings of the development on Polish lands date back to the turn of the eighteenth and nineteenth centuries. Previously, farmers and artisans dealt with the processing of agricultural raw materials. Today, the food industry produces approx. 20% of sold production of industry, employs approx. 14% of the staff and participates in approx. 10% of investment. It is subject to transformations in which the number of micro, small and medium-sized entities is reduced, and the number of large entities is increased. Similar changes occur in the number of employees: the value of the total production sold and from small, medium and large entities increases, and from micro-entities decreases. Agriculture is a source of renewable raw materials used for different purposes, while their use by food industry to produce food is at the forefront. Relatively stable demand for food products is accompanied by the variable supply of raw materials. In addition, these materials are characterized by a diverse durability. Therefore there is a need to develop various forms of cooperation between primary producers and processors to ensure their rhythmic delivery, because this ensures efficient processing. The various branches of the processing industry develop various forms of cooperation with the manufacturers of raw materials. There are spatial, organizational, technological and economic ties between processing units and primary producers. The production of raw materials is subject to fluctuation and concentration: the number of manufacturers of individual products is reduced and the scale of production is increased. All this is aimed at attracting more better quality and easier accessible resources to processors. In terms of supplying processing plants with raw materials, in principle there are three forms: free-market purchase, buying from regular suppliers (often contractual), and own production organized by plants.(original abstract)
Accessibility
The Main Library of the Cracow University of Economics
The Library of Warsaw School of Economics
The Library of University of Economics in Katowice
The Main Library of Poznań University of Economics and Business
The Main Library of the Wroclaw University of Economics
Full text
Show
Bibliography
Show
  1. Appert N.F., 1810, 1820, L' art. De conserver, pendant pluseurs annės, toutes les substances animals et vėgėtales, 1810, wydanie polskie: Książka dla każdego gospodarza, czyli sposób zachowania przez wiele lat wszelkich substancji zwierzęcych i roślinnych, 1820.
  2. Davis J.H., Goldberg R.A., 1957, A Concept of Agribusiness, Harvard University, Boston.
  3. Europejska Klasyfikacja Działalności, 1995, GUS, Warszawa.
  4. Gawęcki J., Hryniewiecki I. (red.), 2000, Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, WN PWN, Warszawa.
  5. Gonet D., 2003, Analiza regionalna bazy surowcowej przemysłu cukrowniczego, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 980, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
  6. Kapusta F., 2012, Agrobiznes, Difin, Warszawa.
  7. Kapusta F., 2010a, Logistyczny łańcuch piwa i jego przemiany, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 92, "Nauki Inżynierskie i Technologie" nr 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
  8. Kapusta F., 2013a, Wybrane zagadnienia produkcji i przetwórstwa mięsa w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku, "Nauki Inżynierskie i Technologie" nr 2(9), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
  9. Kapusta F., 2006, Zarządzanie działaniami logistycznymi, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań-Wrocław.
  10. Kapusta F., 2010b, Ziemniak jako pokarm i surowiec w przetwórstwie przemysłowym, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 92, "Nauki Inżynierskie i Technologie" nr 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
  11. Kapusta F., 2013b, Zmiany bazy surowcowej mleczarstwa w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku, Roczniki Naukowe SERiA, Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa-Poznań-Rzeszów.
  12. Kapusta F., 1976, Zmiany struktury agrarnej i kierunków produkcji rolniczej w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym, PWN, Warszawa.
  13. Kowalski A. (red.), 2013, Analiza produkcyjno-ekonomicznej sytuacji rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 2012 roku. Edycja 50., IERiGŻ-PIB, Warszawa.
  14. Mroczek R. (red.), 2012, Procesy dostosowawcze polskiego przemysłu spożywczego do zmieniającego się otoczenia rynkowego (2), IERiGŻ-PIB, Warszawa.
  15. Powszechny Spis Rolny 2010, 2012, Uprawy ogrodnicze, GUS, Warszawa.
  16. Powszechny Spis Rolny 2010, 2011a, Uprawy rolne i wybrane elementy metod produkcji roślinnej, GUS, Warszawa
  17. Powszechny Spis Rolny 2010, 2011b, Zwierzęta gospodarskie i wybrane elementy metod produkcji zwierzęcej, GUS, Warszawa.
  18. Rocznik statystyczny rolnictwa 2001, GUS, Warszawa.
  19. Rocznik statystyczny rolnictwa 2011, GUS, Warszawa.
  20. Rocznik statystyczny rolnictwa 2013, GUS, Warszawa.
  21. Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2011, GUS, Warszawa.
  22. Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2013, GUS, Warszawa.
  23. Rolnictwo i gospodarka żywnościowa 1986-1990, 1992, GUS, Warszawa.
  24. Skalik J., Gospodarka surowcowa w przemyśle spożywczym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1977.
  25. Stachak S., 2006, Podstawy metodologii nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa.
  26. Stachak S., 1997, Wstęp do metodologii nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa.
Cited by
Show
ISSN
2353-8929
Language
pol
URI / DOI
http://dx.doi.org/10.15611/e21.2015.2.01
Share on Facebook Share on Twitter Share on Google+ Share on Pinterest Share on LinkedIn Wyślij znajomemu