BazEkon - The Main Library of the Cracow University of Economics

BazEkon home page

Main menu

Author
Popiński Krzysztof (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu)
Title
System szkolnictwa wyższego w II Rzeczypospolitej i jego wpływ na funkcjonowanie uczelni polskich po 1945 roku
The System of Higher Education in the Second Polish Republic and its Impact on the Functioning of Polish Universities after 1945
Source
Społeczeństwo i Ekonomia, 2018, nr 1 (9), s. 25-53, tab., bibliogr. 49 poz.
Society and Economics
Keyword
Szkolnictwo wyższe
Higher education
Note
streszcz., summ.
Country
II Rzeczpospolita
Second Polish Republic
Abstract
Szkolnictwo wyższe w okresie II Rzeczypospolitej miało autonomię, pozostawiającą najważniejsze decyzje w rękach środowiska akademickiego. Nauka w uczelniach, zarówno państwowych, jak i prywatnych była płatna, a system wsparcia socjalnego skromny. Ten stan rzeczy wraz z niedostatkami budżetu państwa wpływał na dość ograniczony rozwój szkolnictwa wyższego oraz jego komercyjne sprofilowanie. Po 1945 r. dokonano upaństwowienia i scentralizowania szkolnictwa wyższego. Poddanie kierunków jego rozwoju odgórnemu, dyrektywnemu planowaniu, znaczne powiększenie jego rozmiarów oraz powiązanie nauki z gospodarką narodową miały sprostać potrzebom industrializującego się w przyśpieszonym tempie państwa. Zostało silne zideologizowane, poddane kontroli czynników partyjnych. Pomimo zmian, jakie się dokonały w systemie szkolnictwa wyższego do początku lat 50., wiele elementów odziedziczonych po okresie przedwojennym przetrwało jednak także w późniejszym okresie.(abstrakt oryginalny)

Szkolnictwo wyższe w okresie II Rzeczypospolitej miało autonomię, pozostawiającą najważniejsze decyzje w rękach środowiska akademickiego. Nauka w uczelniach, zarówno państwowych, jak i prywatnych była płatna, a system wsparcia socjalnego skromny. Ten stan rzeczy wraz z niedostatkami budżetu państwa wpływał na dość ograniczony rozwój szkolnictwa wyższego oraz jego komercyjne sprofilowanie. Po 1945 r. dokonano upaństwowienia i scentralizowania szkolnictwa wyższego. Poddanie kierunków jego rozwoju odgórnemu, dyrektywnemu planowaniu, znaczne powiększenie jego rozmiarów oraz powiązanie nauki z gospodarką narodową miały sprostać potrzebom industrializującego się w przyśpieszonym tempie państwa. Zostało silne zideologizowane, poddane kontroli czynników partyjnych. Pomimo zmian, jakie się dokonały w systemie szkolnictwa wyższego do początku lat 50., wiele elementów odziedziczonych po okresie przedwojennym przetrwało jednak także w późniejszym okresie.(original abstract)
Accessibility
The Main Library of the Cracow University of Economics
The Library of Warsaw School of Economics
The Library of University of Economics in Katowice
Full text
Show
Bibliography
Show
  1. Barycz H., Alma Mater Jagiellonica. Studia i szkice z przeszłości Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 1958.
  2. Chumiński J. (red.), Modernizacja, czy pozorna modernizacja. Społeczno-ekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wrocław 2010.
  3. Chumiński J., Popiński K., Historia Wyższej Szkoły Handlowej, Wyższej Szkoły Ekonomicznej i Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (1947-2007), [w:] Chumiński J. (red.), Księga 60-lecia Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2007.
  4. Chumiński J., Popiński K. (red.), Gospodarcze i społeczne skutki zaborów Polski, Wrocław 2008.
  5. Historia Polski w liczbach, t. I: Państwo i społeczeństwo, GUS, Warszawa 2003.
  6. Hübner P., Polityka naukowa w Polsce w latach 1944-1953. Geneza systemu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992.
  7. Jaczewski B., Nauka, [w:] Tomicki J. (red.), Polska Odrodzona 1918-1939. Państwo - społeczeństwo - kultura, Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
  8. Karbowiak A., Dzieje edukacyjne Polaków na obczyźnie, Księgarnia Gubrynowicza i Syna, Lwów 1910.
  9. Karbowiak A., Młodzież polska akademicka za granicą 1795-1910, Zjednoczenie Towarzystwa Młodzieży Polskiej Za Granicą, Kraków 1910.
  10. Kieniewicz S. (red.), Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, PWN, Warszawa 1981.
  11. Kluczyński J., Szkolnictwo wyższe w czterdziestoleciu Polski Ludowej, PWN, Warszawa-Kraków 1986.
  12. Kociszewski J., Krzemień R., Rozwój kształcenia i środowiska ekonomicznego we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku po 1945 r., [w:] Morawski W. (red.), Tradycje szkolnictwa ekonomicznego w Polsce po 1945 r., Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2007.
  13. Kosman M., Uniwersytet Wileński 1579-1979, Ossolineum, Wrocław 1981.
  14. Kozuschek W. (red.), Historia Wydziałów Lekarskiego i Farmaceutycznego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Akademii Medycznej we Wrocławiu w latach 1702-2002, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
  15. Kruszyński M., Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w latach 1944-1989. Zarys dziejów uczelni, IPN, Lublin 2015.
  16. Kulak T., Pater M., Wrzesiński W., Historia Uniwersytetu Wrocławskiego 1702-2002, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
  17. Kupisiewicz C., Szkolnictwo wyższe w Polsce Ludowej - jego rozwój i miejsce na tle tendencji światowych, [w:] Buttler A., Kluczyński J., Teichler U. (red.), Szkolnictwo wyższe i praca zawodowa w Republice Federalnej Niemiec i w Polsce Ludowej, cz. 1, PWN, Warszawa-Łódź 1984.
  18. Mały Rocznik Statystyczny, GUS Warszawa 1933, 1934, 1937, 1938, 1939.
  19. Molik W., Polskie peregrynacje akademickie do Niemiec 1871-1914, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1989.
  20. Morawski W., Szkolnictwo ekonomiczne w Polsce. Tradycje i współczesność, [w:] Morawski W. (red.), Tradycje szkolnictwa ekonomicznego w Polsce po 1945 r., Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2007.
  21. Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
  22. Politechnika Lwowska 1844-1945, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1993.
  23. Polska 1918-1978, GUS, Warszawa 1978.
  24. Popiński K., Rola edukacji na poziomie wyższym w modernizacji społeczno-ekonomicznej Polski w latach 1945-1989, [w:] Chumiński J. (red.), Modernizacja, czy pozorna modernizacja. Społeczno- -ekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wydawnictwo Gajt, Wrocław 2010, s. 233-235.
  25. Popiński K., Szkolnictwo wyższe na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945-1989, [w:] Głowiński T. (red.), Kresy Zachodnie. Gospodarcze i społeczne znaczenie polskich kresów, Wydawnictwo Gajt, Wrocław 2015.
  26. Popiński K., Wsparcie socjalne studentów szkół wyższych w Polsce w latach 1945-1989, ze szczególnym uwzględnieniem ośrodka wrocławskiego, [w:] Grata P. (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2015, s. 126-147.
  27. Popiński K., Wybrane aspekty kształcenia na poziomie wyższym na ziemiach polskich w okresie zaborów, [w:] Chumiński J., Popiński K. (red.), Gospodarcze i społeczne skutki zaborów Polski, Wydawnictwo Gajt, Wrocław 2008.
  28. Popiński K. (wybór i opracowanie), Kiedy artysta był tworzywem historii. Wybór źródeł do historii Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu 1946-1989, Zeszyty Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu 2006/2007, nr 5.
  29. Puchalski Z., Włodarczyk E., Na drodze do uniwersytetu, [w:] Stępiński W., Tarczyński W. (red.), Uniwersytet Szczeciński na przełomie wieków i czasów 1985-2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010.
  30. Ratuś B., Wyższe szkolnictwo prywatne II Rzeczypospolitej i próby jego odbudowy po drugiej wojnie światowej, [w:] Bogusz J., Knap A. (red.), Wyższe szkolnictwo niepaństwowe w systemie edukacji narodowej, Wydawnictwo Komitetu Badań Naukowych, Warszawa 1996.
  31. Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 1920, 1922, 1923, 1927, 1930.
  32. Rocznik Statystyczny Szkolnictwa, GUS Warszawa, 1944/45 (-1956/57).
  33. Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa, 1947-1949, 1951, 1956, 1989.
  34. Rozwój państwowego systemu stypendialnego w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Polska w liczbach 1944-1961, GUS, Warszawa 1962.
  35. Rutkowski W., Przemiany w kwalifikacyjno-zawodowej strukturze zatrudnienia w Polsce, PWN, Warszawa 1974.
  36. Suleja T. (red.), Szpalty z dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego 1945-1947, Studia i Materiały z Dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, t. VI, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
  37. Szarras H., Kształcenie kadr naukowych w szkolnictwie wyższym, PWN, Warszawa 1975.
  38. Szczepański J., Problemy i perspektywy szkolnictwa wyższego w Polsce, PWN, Warszawa 1969.
  39. Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Kasy im. J. Mianowskiego, Warszawa 1927, 1930.
  40. Turek-Kwiatkowska L., Rozwój szczecińskiego środowiska naukowego, [w:] Grzech A. (red.), 50 lat rozwoju nauki na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Polska Akademia Nauk, Wrocław 1995, s. 33-47.
  41. Tymowski J., Organizacja szkolnictwa wyższego w Polsce, PWN, Warszawa 1975.
  42. Walczak M., Szkolnictwo wyższe i nauka polska w latach wojny i okupacji 1939-1945, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1978.
  43. Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807-1831), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2002.
  44. Wrzesiński W., Uniwersytet Wrocławski w latach 1945-2002, [w:] Kulak T., Pater M., Wrzesiński W., Historia Uniwersytetu Wrocławskiego 1702-2002, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
  45. Zysiak A., Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2016.
  46. Żurawski M., Straty ludnościowe Polski w latach 1939-1945 ze szczególnym uwzględnieniem ich skutków społecznych i zawodowych oraz wpływu na sytuację gospodarczą kraju, [w:] Długoborski W., Klimczak B., Kaszuba E. (red.), Gospodarcze i społeczne skutki wojny i okupacji oraz drogi ich przezwyciężenia. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Historii Gospodarczej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Karpacz, 4-6 grudnia 1985, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1989.
  47. Zespół Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, sygn. 306, Szkolnictwo wyższe w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, 1955; sygn. 393, sprawy stypendialne, Państwowa opieka nad studentami 1949-1950 na odcinku stypendialnym, Warszawa 1950.
  48. Zespół Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (sygn. 237/XVI - 33, Uchwała Biura Organizacyjnego KC PZPR w sprawie struktury organizacji partyjnych na wyższych uczelniach, lipiec 1952; sygn. 295/XVII - 57, Sprawozdanie z krajowej narady delegatów profesorskich kół partyjnych PPR i PPS w dniu 26.11.1947 r.).
  49. Zespół Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Departament Planowania i Finansowania, sygn. 179/7, Ocena aktualnego stanu szkolnictwa wyższego w Polsce, Warszawa, marzec 1972.
Cited by
Show
ISSN
2353-8937
Language
pol
URI / DOI
http://dx.doi.org/10.15611/sie.2018.1.02
Share on Facebook Share on Twitter Share on Google+ Share on Pinterest Share on LinkedIn Wyślij znajomemu