- Autor
- Mihina František
- Tytuł
- O genezie racjonalności
- Źródło
- Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne, 2009, nr 2, s. 29-50, bibliogr. 19 poz.
Society and Education. International Humanist Studies - Słowa kluczowe
- Filozofia, Filozofia człowieka, Historia filozofii, Etyka, Logika
Philosophy, Human philosophy, History of philosophy, Ethics, Logic - Abstrakt
- Naprawdę wszystkie najważniejsze tajemnice naszej epoki wraz z jej walorami i ograniczeniami zawarte są w dziele Kanta. Kiedy więc Kant w swych sławnych rozważaniach postawił zasadnicze pytanie "Kim jest człowiek?", zaproponował na nie odpowiedź uniwersalną i otwartą. Nie poszukiwał odpowiedzi w duchu tradycji substancjalnej - nie wierzył, że można ją znaleźć; możliwości jej znalezienia wiązał z rozważaniami o tym, co możemy wiedzieć, co powinniśmy robić, czemu możemy zaufać. Właśnie po Kancie rozum, który wcześniej był rozumem głównie obserwującym, stał się przede wszystkim rozumem konstruującym. Początkowo Kant pojmował człowieka jako obdarzoną rozumem istotę przyrodniczą, która w toku dziejów cywilizuje się i tworzy kulturę, jednakże strona moralna tej istoty pozostaje ideałem, ku któremu winna dążyć. Rozum jest w opinii Kanta tym, co jest wspólne wszystkim ludziom. Postępować zgodnie z rozumem co znacza postępować samodzielnie, a równocześnie zgodnie z rozumem innych. Normy postępowania mogą być powszechnieobowiązujące tylko wtedy, gdy dadzą się rozumowo uzasadnić. Imperatywem postępowania człowieka jako części królestwa wolności jest postępowanie w zgodzie z rozumem i nie jest rzeczą rozumną rezygnowanie z tej możliwości. Podkreślał przy tym wszakże, że umysł nie może wykraczać poza doświadczenie, gdyż zdolność poznawcza staje się skutkiem tego rozumem teoretycznym, który tworzy jedynie chimery. Według interpretacji tej myśli Kanta przez Hegla oznacza to, że "należy wyrzec się myślenia spekulatywnego" [Hegel, 1985: 30]. Jego możliwym zamiennikiem, ale to już w intencjach myśli postnietzscheańskiej, mógłby być racjonalizm witalny, w którym rozum jest przede wszystkim narzędziem, sługą, pomocnikiem życia.Tak myślał Nietzsche, Bergson, pragmatyści i wielu innych. (fragment tekstu)
- Pełny tekst
- Pokaż
- Bibliografia
-
- Arendtová, H. 1996. Původ totalitarismu, Oikůmené, Praha.
- Beling, G. 1992. K definici člověka. W: Člověk v moderných vědách, FÚČSAV, Praha.
- Cassirer, E. 1973. Die Philosophie der Aufklärung,, Tübingen.
- Cassirer, E. 1977. Esej o človeku, Pravda, Bratislava.
- Cassirer, E. 1996. Filosofie symbolických forem I. Jazyk, Oikůmené, Praha.
- Fišer, Z. 1967. Útěcha z ontologie, Academia, Praha.
- Foucault, M. 1987. Slová a věci, Pravda, Bratislava.
- Hegel, G. W. F. 1985. Logika ako veda I, Pravda Bratislava.
- Kuznecov, B. G. 1974. Rozum a bytie, Obzor, Bratislava.
- Marcuse, H. 1991. Jedno-rozměrný člověk, Naše vojsko, Praha.
- Ortega Y Gasset, J. 1969. Úkol naši doby, Mladá fronta, Praha.
- Platon. 1990. Dialogy. Zv. II, Tatran, Bratislava.
- Popper, K. 1986. The Powerty of Historicism, Routledge & Kegan, London.
- Popper, K. 1995. The Open Society and its Enemies, Routledge, London.
- Russell, B. 1958. Sceptical Essays, London.
- Spinoza, B. 1977. Etika, Svoboda, Praha.
- Weiszäcker, C. F.v1991. Člověk ve svých dějinách, Scriptum, Praha.
- Whitehead, A. N. 1970. Matematika a dobro a iné eseje, Váhy, Praha.
- Zelený, J. 1988. O pravdivém a poctivém myšlení. Úvahy o dialektice moderního vývojového myšlení, Svoboda, Praha.
- Cytowane przez
- ISSN
- 1898-0171
- Język
- pol
