BazEkon - Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

BazEkon home page

Meny główne

Autor
Chumiński Jędrzej (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu)
Tytuł
Die Instrumentalisierung der Polnischen Gewerkschaften Als Faktor der Produktionssteigerung (1945-1948)
Instrumentalizacja Polskiego Ruchu Zawodowego do działalności produkcyjnej (1945-1948)
Źródło
Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Nauki Humanistyczne (12), 2008, nr 26, s. 141-163, przypisy
Słowa kluczowe
Związki zawodowe, Państwo, Środowisko pracy
Trade unions, State, Working environment
Uwagi
summ.
Abstrakt
Najistotniejszym kryterium oceny działalności ruchu zawodowego jest stosunek do niego środowisk pracowniczych. W pierwszych latach po wojnie polski ruch zawodowy przestał reprezentować interesy pracowników, stał się natomiast instrumentem wykorzystywanym przez władze do stymulowania wzrostu produkcji. Oznaczało to, że związki zawodowe utraciły swój podstawowy atrybut pozwalający im skutecznie działać - poparcie swoich członków. W warunkach państwa komunistycznego ich rola wynikała wyłącznie z politycznych stosunków z partią komunistyczną i kontrolowanym przez nią aparatem państwowym.(abstrakt oryginalny)

Ein wichtiges Kriterium für die Beurteilung des Wirkens der Betriebsräte und Gewerkschaften ist das Verhältnis zwischen ihnen und der Bevölkerung, unter der sie tätig waren. Leider fehlen eingehende empirische Untersuchungen, die einen tieferen Einblick in diese Problematik erlauben würden. Eine Analyse des Phänomens ist schon deshalb schwierig, weil entsprechende Quellen fehlen, die von den unmittelbar Beteiligten "produziert" wurden, insbesondere von den Arbeitern, die praktisch eine große "stumme" gesellschaftliche Gruppe waren. Ober deren Haltung können wir nahezu ausschließlich nur mit Hilfe von Dokumenten "äußerer" Institutionen und Organisationen urteilen (der politischen Parteien, der Wirtschaftsverwaltung und des Sicherheitsdienstes), die mit den Arbeitern vor allem in den Industriebetrieben in Berührung kamen. Sie gaben freilich nicht immer deren Einstellungen, ihren Bewußtheitsgrad sowie die Motive ihres Verhaltens wieder. Es fällt zwar relativ leicht, auf die überlieferten Dokumente gestützt, eine Typologisierung der gegenseitigem Beziehungen zwischen den verschiedenen Subjekten (der Direktion des Unternehmens, dem Betriebsrat, der Gewerkschaft und der Belegschaft) vorzunehmen, aber eine Quantifizierung der einzelnen Varianten erweist sich als praktisch unmöglich. Bei der Vielzahl von Betrieben kann man auf zahlreiche Fälle verweisen, in denen sich die Verhältnisse zwischen den einzelnen Subjekten nach partnerschaftlichen Grundsätzen gestalteten. Dabei genossen die Gewerkschaftsorganisationen und die Betriebsräte Autorität unter den Beschäftigten.(fragment of text)
Dostępne w
Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
Pełny tekst
Pokaż
Bibliografia
Pokaż
  1. Archiwum Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (dalej OPZZ), Komisja Centralna Związków Zawodowych (dalej KCZZ) Wydział Organizacyjny sygn. 84, Protokół I Krajowego Zjazdu Związku Zawodowego Metalowców w Katowicach (18-20 marca 1945 r.), s. 36.
  2. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 141, Protokół z zebrania Rad Zakładowych (9 czerwca 1945 r.)
  3. "Trybuna Wolności" nr 69 z dnia 22 grudnia 1944 r., s. 16 4. Archiwum Państwowe w Krakowie (dalej AP Kraków), Okręgowa Inspekcja Pracy Kraków sygn. II/25, Pismo Inspektora Pracy VII Okręgu w Krakowie do MPiOS (2 czerwca 1945 r.) 5. AP Kraków, Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej (dalej KW PPR) sygn. 1/VI/83, Protokół walnego zebrania pracowników Elektrowni Miejskiej (3 czerwca 1945 r.)
  4. Archiwum Akt Nowych (dalej AAN), KC PPR sygn. 295/IX/ 227, Sprawozdanie KW PPR w Łodzi za październik 1945, s. 20
  5. AAN, Ministerstwo Przemysłu i Handlu (dalej MPiH) sygn. 149, Sprawozdanie z działalności Wydziału Personalnego Huty Małapanew (15 grudnia 1945 r.), s. 22.
  6. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 139, Sprawy organizacyjne OKZZ w Krakowie (1945 r.), s. 207
  7. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Ekonomiczny sygn. 375, Pismo Rady Zakładowej "Zabrze- Wschód"; Pismo Rady Zakładowej kopalni "Michał", Pismo Rady Załogowej kopalni "Miechowice" (1945 r.).
  8. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 135, Protokół OKZZ w Katowicach (9 marca 1945 r.), s. 29; tamże: Wydział Organizacyjny sygn. 84, Protokół z I Krajowego Zjazdu Związku Zawodowego Metalowców (18-20 marca 1945 r.), s. 45.
  9. AAN, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (dalej MPiOS) sygn. 706, Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy w Polsce na podstawie sprawozdań Inspektora Pracy za I półrocze 1945 r., s. 8
  10. AAN, MPiOS sygn. 748, Sprawozdanie Inspektora Pracy XI Okręgu w Bydgoszczy za 1945 r., s. 9-10; AP Kraków, Okręgowa Inspekcja Pracy Kraków sygn. 54, Sprawozdanie opisowe z działalności Inspekcji Pracy 33 Obwodu w Krakowie za rok 1945.
  11. AAN, MPiOS sygn. 739, Sprawozdanie roczne z działalności Inspekcji Pracy w 1948 r., s. 25
  12. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/208, Sytuacja w przemyśle, aprowizacja robotników, umowy zbiorowe (kwiecień 1945 r.), s. 8
  13. AP Kraków, KW PZPR sygn. 1/VI/55, Protokół zebrania załogi Państwowej Fabryki Naczyń Emaliowanych i Wyrobów Metalowych (17 kwietnia 1945 r.), s. 132; AP Kraków, KW PPR sygn. 1/VI/52, Sprawozdanie z posiedzenia KM PPR w Krakowie (17 czerwca 1945 r.), s. 23.
  14. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/127, Pismo do W. Gomułki i R. Zambrowskiego (11 kwietnia 1945 r.), s. 15; AAN, KC PPR sygn. 295/VII/228, Protokół z odprawy sekretarzy KW Kraków, Łodzi, Katowic, Kielc i Dolnego Śląska (17-18 sierpnia 1945 r.), s. 3
  15. J. Kantyka, Burzliwe lata. Z dziejów ruchu socjalistycznego na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939-1948, Warszawa 1977, s. 255.
  16. AAN, KC PPR sygn. 295/II/2, Protokół z posiedzenia plenarnego KC (20-21 maja 1945 r.) - wystąpienie I. Logi-Sowińskiego, s. 35.
  17. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/ Sprawozdanie KW PPR w Łodzi za czerwiec 1945 r., s. 18.
  18. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 125, Sprawozdanie miesięczne Zarządu Głównego Związku Zawodowego Robotników i Pracowników Przemysłu Włókienniczego za lipiec 1945 r., s. 66.
  19. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 135, Protokół z II konferencji przedstawicieli rad zakładowych i związków zawodowych woj. śląsko-dąbrowskiego (1 lipca 1945 r.), s. 171.
  20. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/208, Sprawozdanie KW PPR w Łodzi za sierpień 1945 r., s. 24.
  21. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/13, Sprawozdanie instruktora KC PPR Krupy Stanisława z pobytu w województwie śląsko-dąbrowskim od dnia 14 do 25 sierpnia 1945 r., s. 41
  22. AAN, KC PPR sygn. 295/XIII/7, Sprawozdanie z pobytu w woj. śląsko-dąbrowskim i krakowskim od 3 do 18 stycznia 1946 r. tow. Czerwińskiego, s. 1-3.
  23. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/29, Sprawozdanie Wydziału Przemysłowego KW PPR w Katowicach za wrzesień 1945 r., s. 195.
  24. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Prezydialny sygn. 22, Protokół z posiedzenia Wydziału Wykonawczego KCZZ (15 stycznia 1945 r.), s. 6.
  25. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/1, Protokół z posiedzenia sekretariatu KC (23 czerwca 1945 r.) - wystąpienie R. Zambrowskiego, s. 37-40.
  26. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/5, Uchwała sekretariatu KC PPR o pracy organizacji partyjnej w KCZZ (23 czerwca 1945 r.), s. 12-13.
  27. AAN, KC PPR sygn. 295/II/3, Protokół plenum KC PPR (11-12 lipca 1945 r.), s. 19, 25, 37.
  28. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/8, Protokół z I Krajowej Narady Związkowców (26 października 1945 r.), s. 5.
  29. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Prezydialny sygn. 18, Plenum KCZZ (31 sierpnia - 1 wrze- śnia 1945 r.), s. 6.
  30. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/181, Sprawozdanie KM PPR w Krakowie za okres 20 maja - 20 czerwca 1945 r., s. 11.
  31. AAN, Ministerstwo Przemysłu i Handlu (dalej MPiH) sygn. 149, Sprawozdanie z działalności wydziału personalnego Walcowni Renard (30 października 1945 r.), s. 99-100; AAN, KC PPR sygn. 295/IX/127, Sprawozdanie KW PPR Śląska Dąbrowskiego za październik 1945 r., s. 91.
  32. Biblioteka Specjalistyczna Związków Zawodowych (dalej BSZZ), sygn. 482, Wspomnienia J. Szczęśniaka, s. 4-5.
  33. W. Masewicz, Układy zbiorowe pracy, Warszawa 1970, s. 10-22; Mały Rocznik Statystyczny 1939, Warszawa 1939, s. 272.
  34. W. Masewicz, Położenie prawne związków zawodowych w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1972, s. 193-194.
  35. AAN, KC PPR sygn. 295/II/5, Protokół plenum KC PPR (10 lutego 1946 r.), s. 61-62, 66; Archiwum OPZZ , KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 266, Sprawozdanie instruktora KCZZ z posiedzenia Wydziału Wykonawczego ZG ZZ Metalowców (6-7 sierpnia 1946 r.), s. 90
  36. AN, KC PPR sygn. 295/VII/147, Prospekt referatu rola i zadania związków zawodowych (czerwiec 1947 r.), s. 70
  37. W. Sokorski, Nasze stanowisko wobec planu odbudowy gospodarczej, "Robotniczy Przegląd Gospodarczy" 1946 nr 5, s. 6-9
  38. AP Kraków, Wolność i Niezawisłość (dalej WiN), sygn. 42, Województwo Śląskie. Bezpieczeństwo (sierpień 1945 r.), s. 8.
  39. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/2, Protokół posiedzenia sekretariatu KC PPR (15 listopada 1945 r.) - wystąpienie K. Witaszewskiego, s. 278.
  40. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 71, Sprawozdanie Prezesa Rady Zakła- dowej ob. Korbika wygłoszone na zebraniu fabrycznym w Gazowni Miejskiej w Poznaniu (26 marca 1946 r.)
  41. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/2, Protokół z posiedzenia sekretariatu KC PPR (18 października 1946 r.) - wystąpienie K. Witaszewskiego, s. 207
  42. AAN, KC PPR sygn. 295/XIII/1, Stenogram z Krajowej Narady Działaczy Związkowych (10 kwietnia 1947 r.) - wystąpienie R. Zambrowskiego, s. 15
  43. J. Szczęśniak, PPR-owcy Zagłębia i Górnego Śląska w walce o jednolity ruch zawodowy 1945-1946, "Kwartalnik Historii Ruchu Zawodowego" 1972 nr 1 (41), s. 21.
  44. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Prezydialny sygn. 83, Stenogram z posiedzenia Wydziału Wykonawczego KCZZ (25 kwietnia 1947 r.), s. 25
  45. AAN, MPiOS sygn. 750, Sprawozdanie opisowe z działalności XIV Okręgu Inspekcji Pracy Dolny Śląsk za 1947 r., s. 3.
  46. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Prezydialny sygn. 83, Stenogram z posiedzenia Wydziału Wykonawczego KCZZ (25 kwietnia 1947 r.), s. 22
  47. W. Sokorski, Czy kryzys rad zakładowych, "Związkowiec" nr 20 (82) z dnia 11 maja 1947 r.
  48. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 390, Pismo rady zakładowej Fabryki Lokomotyw "Fablock" w Chrzanowie do ZG CZZM (13 listopada 1947 r.), s. 286-287.
  49. AAN, KC PPR sygn. 295/VII/144, Pismo M. Czerwińskiego (18 grudnia 1947 r.), s. 145-146
  50. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/182, Sprawozdanie opisowe Komitetu Fabrycznego "Fablock" w Chrzanowie (1948 r.), s. 20-24
  51. Archiwum OPZZ, KCZZ Wydział Organizacyjny sygn. 486, Protokół z zebrania w Fabryce Lokomotyw "Fablock" w Chrzanowie (19 sierpnia 1948 r.), s. 95-96.
  52. E. Gorczyca, S.G. Strumilin a początki planowania radzieckiego na tle dyskusji lat dwudziestych, Warszawa 1982, s. 187.
  53. E. Gudziński, Związki zawodowe wobec problemu aktywizacji produkcyjnej załóg robotniczych (1945-1948), "Kwartalnik Historii Ruchu Zawodowego" 1981 nr 4 (80), s. 26-27
  54. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/29, Sprawozdanie KW PPR w Katowicach za czerwiec 1945 r., s. 32-33
  55. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/228, Sprawozdanie miesięczne KW PPR w Łodzi za wrzesień 1945 r., s. 43-44
  56. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/227, Sprawozdanie miesięczne Komitetu Łódzkiego za czas 1 października - 1 listopada 1945 r., s. 20.
  57. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/51, Ogólne dane statystyczne, ze specjalnym uwzględnieniem miasta Łodzi, dotyczące I-go etapu "Wyścigu Pracy", s. 87-88.
  58. AAN, KC PPR sygn. 295/XIII/28B, Młodzieżowy Wyścig Pracy, s. 453-455.
  59. W. Sokorski, Na nowym etapie współzawodnictwa, "Związkowiec" nr 37 (99) z dnia 7 września 1947 r.; K. Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Poznań 1990, s. 368.
  60. AAN, Relacje sygn. 172, Działalność Pełnomocnika Ministerstwa Przemysłu 1945-1946 - relacja M. Popiela, s. 103.
  61. Archiwum IPN w Warszawie (dalej IPN Warszawa), Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Departament IV sygn. 38/1a, Sprawozdanie miesięczne Departamentu IV za październik 1947 r.
  62. Archiwum IPN w Warszawie (dalej IPN Warszawa), Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Departament IV sygn. 38/2, Sprawozdanie Departamentu IV za czerwiec 1948 r.
  63. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/165, Pismo OKZZ w Łodzi do KCZZ (7 września 1948 r.), s. 53
  64. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/210, Sprawozdanie KW PPR w Łodzi za sierpień 1948 r., s. 196
  65. AAN, KC PPR sygn. 295/XIII/11, Analiza pracy związków zawodowych woj. pomorskiego w świetle uchwał lipcowego i sierpniowego Plenum KC, s. 215-216.
  66. J. Kowalski, Badania lekarskie przodowników pracy, "Przegląd Związkowy" 1949 nr 10, s. 442-444.
  67. IPN Warszawa, MBP Departament IV sygn. 38/2, Sprawozdanie Departamentu IV za styczeń 1948 r.
  68. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/325, Ankieta w sprawie współzawodnictwa PZPB w Pabianicach (1 czerwca 1948 r.), s. 157
  69. AAN, KC PPR CKW PPS sygn. 235/XV/90, Ankieta w sprawie współzawodnictwa PFSJ nr 1 w Tomaszowie Mazowieckim (1 czerwca 1948 r.), s. 24
  70. AAN, KC PPR CKW PPS sygn. 235/XV/89, Ankieta w sprawie współzawodnictwa kopalni "Mysłowice" (1 czerwca 1948 r.), s. 42
  71. Ankieta w sprawie współzawodnictwa w Hucie Bankowa (1 czerwca 1948 r.), s. 52.
  72. IPN Warszawa, MBP Departament IV sygn. 38/2, Sprawozdanie Departamentu IV za styczeń 1948 r.
  73. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/28, Sprawozdanie z odczytu Biskupa Wyszyńskiego wygłoszone- go w kościele na Bronowicach (3 kwietnia 1948 r.), s. 15-16.
  74. AAN, KC PPR sygn. 295/IX/209, Sprawozdanie KW w Łodzi za wrzesień 1947 r., s. 97.
  75. AAN, KC PPR sygn. 295/XIII/4, Protokół z posiedzenia Wydziału Zawodowego KC PPR (28 listopada 1948 r.), s. 11
  76. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/460, Zakłady przemysłowe objęte współzawodnictwem pracy (1 czerwca 1948 r.), s. 7-13.
  77. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/460, Stan współzawodnictwa (1 czerwca 1948 r.), s. 4.
  78. AAN, KC PPR sygn. 295/XI/, Pismo sekretariatu KC PPR do I sekretarzy KW PPR (10 czerwca 1948 r.), s. 19.
  79. Z. Kantyka, Między utopią a ideologią. Ruch zawodowy w województwie śląsko-dąbrowskim 1945-1949, Katowice 1991, s. 202.
  80. J. Tomaszewski, Zadania "produkcyjne" związków zawodowych i ich realizacja na Dolnym Śląsku w latach 1945-1950, [w:] Z badań nad dziejami Dolnego Śląska po II wojnie światowej, Wrocław 1993, s. 25-26
  81. M. Heller, Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Warszawa 1989, s. 122-124.
Cytowane przez
Pokaż
ISSN
1899-3192
1426-0689
Język
ger, pol
Udostępnij na Facebooku Udostępnij na Twitterze Udostępnij na Google+ Udostępnij na Pinterest Udostępnij na LinkedIn Wyślij znajomemu